فرسوده یا تاریخی

شهرسازی و دوگانه حفظ میراث و نوسازی شهر موضوع گفتگوی پدرام امیریان است با دکتر فرهنگ فقیه لاریجانی حقوقدان که با عنوان «فرسوده یا تاریخی» در شماره هفتم حق ملت منتشر شده است. بخش هایی از این گفتگو را در ادامه می خوانید:

میراث تاریخی شهر مصادیق متنوعی داشته باشد؛ می‌تواند محوطه‌های باستانی باشد، بافت تاریخی باشد یا حتی محورهای طبیعی که تاریخی هستند. در طرح تفصیلی از عنوان «راسته‌های ارزشمند» استفاده شده است. حتی باغ‌های قدیمی یا قنات‌ها یا چشمه‌های طبیعی هم می‌توانند میراث تاریخی شهر باشند، اما نکته این است که تعریف مستقلی در ضوابط شهری اعم از قوانین و نظام کلی شهر ملاحظه نمی ­شود.

یکی از ضعف‌های طرح‌های شهرسازی این است که اگرچه بافت تاریخی و ارزشمند را به طور کلی شناسایی کرده است، اما ضوابط ویژه ­ای برای کلیت یک بافت تاریخی پیش­ بینی نکرده است؛ مثلاً اینکه وضعیت پیاده ­روها، تأسیسات شهری مدرن، نمای بیرونی اماکن تجاری، شکل طراحی فضای سبز در بافت­ های تاریخی یا ارزشمند باید چگونه باشد، تا جایی که می دانم، پیش­ بینی نشده است. عنوان کلی «حفظ عناصر و اجزای بافت تاریخی» در طرح تفصیلی تهران ذکر شده، اما مشخص نشده از چه طریق و با چه ضوابطی.

بافت تاریخی جزئی از شهر است، نظافت، مراقبت، مدیریت پسماند و تأسیسات شهری آن بر عهده شهرداری است، اما شهرداری نه بودجه لازم را دارد و نه حتی صلاحیت قانونی مربوط به آن را! مدیریت شهری در ایران فقط دل­ مشغول ساخت­وساز است. این­ طور نیست که شهرداری شهر را «داشته باشد» و «شهرداری» کند، بلکه عملاً شهرسازی می‌کند.

باید اجازه داده شود تا سازمان‌های محلی شهری که غیردولتی و خصوصی هستند شکل بگیرند. ناگزیریم به این سازمان­ ها اختیارات حقوقی اعطا کنیم؛ برای مثال، بتوانند در موارد تهدید ضوابط حفظ آثار تاریخی اعلام جرم کنند یا طرح دعوی نمایند.